Iedereen kent wel zo’n indianenverhaal. Iemand aanvaardde een erfenis en verloor naast zijn dierbare ook zijn hele vermogen, aangezien de overledene een fikse schuld had. Stel nu dat u een nalatenschap krijgt. Wat is dan wijsheid: de erfenis aanvaarden of verwerpen? Een nalatenschap kunt u zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. Aan de hand van drie verschillende scenario’s zullen we uitleggen wat u het beste kunt doen in welke situatie.
Zuiver aanvaarden
Situatie: uw oudtante Agatha uit Bloemendaal, telg uit een familie van grootindustriëlen, is overleden. U mocht haar graag en bezocht haar iedere twee maanden. Emotioneel gezien is het overlijden een groot verlies dus. Echter, op financieel vlak waarschijnlijk een flinke winst. Uw oudtante bleek u namelijk ook te mogen en heeft u als enige erfgenaam opgenomen in haar testament. Ze bezat onder andere een kapitale villa, Rolls Royce en fikse kunstcollectie. Ook heeft u heeft haar weleens wat horen mompelen over een ‘trust’. Agatha besteedde haar administratie uit aan een gerenommeerd kantoor, waardoor u denkt dat er geen enkel addertje onder het gras zit.
Oplossing: in zo’n geval is zuiver aanvaarden hoogstwaarschijnlijk een slimme keuze. Het kan bijna niet anders of u houdt er per saldo wat (waarschijnlijk: heel veel) aan over. Bij zuivere aanvaarding krijgt u alle bezittingen én schulden. Was uw berooide en gokverslaafde oom Cas overleden en had u zuiver aanvaard? Dan zouden, in tegenstelling tot bij Agatha, de schulden waarschijnlijk meer zijn dan de bezittingen (‘negatieve nalatenschap’). Hierop zou u aansprakelijk zijn voor het surplus. Zuiver aanvaarden zou dan dus niet slim zijn.
Maar wat nu als bleek dat Agatha een meesteroplichter was, al haar bezittingen op de pof heeft gekocht en u heeft zuiver aanvaard? Sinds 2016 is er een wet die zorgt voor betere bescherming van erfgenamen tegen schulden van de overledene. Die stelt (onder andere) dat u binnen drie maanden bij de rechter kunt vragen om toch beneficiair te aanvaarden. Dit kan alleen als het gaat om schulden die niet bekend waren en u ook niet had kunnen zien aankomen.
Beneficiair aanvaarden
Situatie: uw ouders zijn gescheiden toen u 3 was. Hierna is uw vader met de noorderzon vertrokken naar, waarschijnlijk, Zuid-Limburg. Nooit meer hebben u of uw familie iets van hem gehoord. Zojuist hoorde u van een notaris, die ooit zijn testament heeft opgemaakt en daarin benoemd is tot executeur, dat u de hele erfenis krijgt.
Oplossing: beneficiair aanvaarden lijkt hier een slimme keuze. U tast volledig in het duister over de bezittingen en schulden van uw vader. Aanvaardt u beneficiair, dan bent u niet aansprakelijk voor de schulden, maar krijgt u wel wat bij een positief saldo. Natuurlijk zijn hier de nodige voorwaarden aan verbonden. Zo komen de bezittingen u nog niet toe voordat 100 procent zeker is dat alle schulden zijn betaald. Dit gaat allemaal volgens bepaalde regels, ‘vereffening’ noemen we dat. Op een paar uitzonderingen na is voor dit afhandelingsproces altijd een ‘vereffenaar’ nodig. Hij of zij zorgt dat alle schulden eerst worden betaald en zorgt dan dat wat over is, wordt verdeeld onder de erfgenamen. Hoe het zit bij uw vader? Dat hoort u dus van de vereffenaar.
Beneficiaire aanvaarding: de heilige graal?
Het klinkt misschien alsof beneficiaire aanvaarding de heilige graal van erfenissen afwikkelen is. Er zijn echter wel degelijk nadelen aan verbonden. Het kost vooral meer tijd dan zuiver aanvaarden (en al helemaal dan verwerpen). Zo dicteert de vereffeningsprocedure dat er een boedelbeschrijving moet komen, dat is een lijst met alle schulden en alle bezittingen in de nalatenschap. Op basis van die lijst moeten de erfgenamen de schuldeisers aanschrijven en afbetalen. Een ander nadeel: voor dit alles is ter controle een rechter nodig, dus moet u ook griffierecht betalen. 
Erfenis verwerpen
Situatie: terug naar oom Cas. Na zijn scheiding verloor hij zijn baan en hing hij hele dagen rond in het casino. Als u bij hem thuis kwam, zag u dozen vol lege blikken bier en stapels enveloppen van incassobureaus. Vorige week is hij overleden, u en uw zus zijn de enige erfgenamen.
Oplossing: het lijkt in dit geval slim om de erfenis te verwerpen. Let wel: u heeft drie maanden de tijd om onderzoek te doen naar de situatie en hierover te beslissen (waarover later meer). Weigert u de nalatenschap, dan draait u niet op voor schulden die de bezittingen overtreffen. Maar ook speelt u dan geen enkele rol in de afwikkeling van de erfenis. Voor sommige nabestaanden is dat heel fijn. Anderen zien het juist als hun plicht tegenover anderen om een nalatenschap af te handelen, of ze zien het als een soort laatste eerbetoon. Verwerpt u de erfenis, dan moet dit via een verklaring bij de rechtbank.
Accepteren of weigeren: algemene tips
Of u het beste kunt kiezen voor zuivere aanvaarding, beneficiaire aanvaarding of verwerping, hangt dus af van de situatie. Deze tips helpen u om een weldoordachte keuze te maken:
Drie maanden onderzoekstijd
Na het overlijden hoeft u eventuele schulden van de overledene de eerste drie maanden sowieso niet te betalen. Het ‘recht van beraad’, heet dit. Deze periode kunt u gebruiken om onderzoek te doen naar de schulden en bezittingen. En om na te denken of u de erfenis wel of niet wilt accepteren. Let in deze periode wel goed op dat u niets doet dat zuivere aanvaarding impliceert (zie volgende tip).
Zuiver aanvaarden: sneller dan u denkt
Dankzij de eerdergenoemde nieuwe wet is het nu al wat minder, maar nog steeds zijn er handelingen waarvan de meeste mensen niet verwachten dat ze daarmee zuiver aanvaarden. Vroeger was dat al als u een schilderijtje meenam of een etentje pinde bij een begrafenismeeting. Houd er rekening mee dat het nog steeds als zuivere aanvaarding wordt gezien als u meteen (onderdelen van) de inboedel gaat verkopen of direct een huurder zoekt voor de woning van de nabestaande. U leest er meer over in ons artikel ‘Betere bescherming erfgenamen tegen schulden overledene’.
Aparte positie minderjarigen
Voor minderjarigen gelden er wat uitzonderingen, zij genieten wat meer bescherming als ze erven. De wetgever veronderstelt namelijk dat zij geen of minder kennis en vaardigheden hebben om te beslissen wat het beste voor ze is. Is een minderjarige een erfgenaam en is er niemand in zijn of haar omgeving die de afwikkeling van de nalatenschap tot een goed einde kan brengen? Dan verdient het aanbeveling om een erfrechtadvocaat in te schakelen.
Advocaat inschakelen voor afwikkeling nalatenschap
Het afwikkelen van nalatenschappen kan zeer complex zijn, zoals blijkt uit deze tragische zaak. Gaat het om een ingewikkelde erfenis of om grote belangen? Dan is het altijd verstandig om een advocaat in de arm te nemen. Binnen advocatenkantoor Van Ekelen & Poort in Eindhoven is mr. Emmy van Ekelen onze erfrechtspecialist. Kampt u met conflicten bij het afwikkelen van de erfenis? Emmy is ook een ervaren nalatenschapsmediator. Neem vrijblijvend contact met ons op als u meer wilt weten.
