Is er een dierbare overleden? Dan komt er veel op u af, onder andere het afhandelen van de erfenis. We leggen uit wie de erfgenamen zijn, hoe de nalatenschap afgehandeld moet worden en wanneer u een advocaat of mediator nodig heeft.
Wie zijn de erfgenamen?
Is er iemand overleden? Voor de afhandeling van de erfenis moet eerst vastgesteld worden wie de erfgenamen zijn. Dat is afhankelijk van de vraag of de erflater een testament had.
Geen testament aanwezig
Is er geen testament aanwezig? Dan bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn. De Nederlandse wet verdeelt de erfgenamen in vier groepen:
- Echtgenoten (of geregistreerde partners), kinderen en/of hun afstammelingen.
- Ouders, broers en zussen en hun afstammelingen.
- Grootouders met hun (klein)kinderen, ooms, tantes, neefjes en nichtjes.
- Overgrootouders met hun afstammelingen.
Het systeem is als volgt. Zijn er erfgenamen van groep 1, dan wordt de erfenis onder hen verdeeld. Zo niet, dan wordt gekeken naar groep 2, daarna naar 3 en tot slot naar 4. Verder bepaalt de wet dat de langstlevende echtgenoot de hele nalatenschap krijgt, inclusief schulden. De kinderen krijgen een vordering op de langstlevende echtgenoot. Zij kunnen hun deel pas opeisen als de langstlevende echtgenoot komt te overlijden.
Wel een testament aanwezig
Als er een testament aanwezig is, worden de erfgenamen in het testament aangewezen. Testamenten staan geregistreerd bij het Centraal Testamentenregister. U kunt schriftelijk informeren bij welke notaris het testament is opgesteld en het testament vervolgens opvragen bij de opstellende notaris. Ook is het mogelijk een afschrift van het testament bij een andere notaris aan te vragen. Vaak zijn de kosten hiervan wel hoger.
Aanvaarden erfenis
Na het overlijden heeft u drie maanden tijd om de erfenis te onderzoeken en een keuze te maken: aanvaardt u de erfenis of niet? Als erfgenaam heeft u drie mogelijkheden met betrekking tot het aanvaarden van de erfenis:
- Bij het zuiver aanvaarden van de erfenis krijgt u als erfgenaam alle bezittingen en schulden van de overledene. U bent hierdoor aansprakelijk voor alle schulden, zelfs als de schulden bij elkaar meer bedragen dan de bezittingen (‘negatieve nalatenschap’).
- Bij het beneficiair aanvaarden van de erfenis bent u niet aansprakelijk als er schulden zijn.
- Als u de erfenis verwerpt, heeft u geen recht op bezittingen of vermogen in de erfenis.
Erfenis: wijze van afhandeling
De wijze van afhandeling van de nalatenschap verschilt naar gelang er wel of geen testament is.
Geen testament
Als er geen testament is, wordt de erfenis door de erfgenamen samen afgehandeld. De erfgenamen kunnen ervoor kiezen om de afhandeling door één of meer personen te laten doen. Een boedelvolmacht is een schriftelijke verklaring waarin de erfgenamen aangeven dat ze één of meerdere personen aanwijzen om de nalatenschap af te wikkelen. U kunt één van de erfgenamen of iemand anders benoemen. Een boedelvolmacht kunt u regelen bij de notaris. Door het opstellen van een boedelvolmacht hoeft niet elke erfgenaam toestemming te geven voor elke handeling. Op deze manier kan de erfenis makkelijker afgehandeld worden.
Wel een testament aanwezig
Is er een testament? Dan wordt de erfenis verdeeld op de wijze zoals aangegeven in het testament. In de meeste gevallen wordt in het testament ook een executeur benoemd, die de verantwoordelijkheid heeft de erfenis af te wikkelen. De erfgenamen mogen de erfenis niet zelf regelen, totdat de executeur al zijn taken heeft gedaan.
Verklaring van erfrecht
Bankrekeningen (met uitzondering van en/of-rekeningen) worden geblokkeerd bij het overlijden van de rekeninghouder. U kunt de blokkering opheffen door een verklaring van erfrecht te overleggen. Uitkeringsinstanties en (levens)verzekeringsinstanties zullen vaak vragen om een verklaring van erfrecht voordat ze geld uitkeren.
Taken van de executeur/gevolmachtigde of de erfgenamen gezamenlijk
De executeur/gevolmachtigde of de erfgenamen gezamenlijk hebben de volgende taken bij het afhandelen van een nalatenschap:
- Alle lopende abonnementen van de overledene moeten worden opgezegd.
- De inboedel dient verdeeld of verkocht te worden. Dit leidt gemakkelijk tot conflicten, aangezien bezittingen emotionele waarde kunnen hebben en er meningsverschillen kunnen zijn over de waardering van bepaalde bezittingen.
- De huur van een huurwoning moet opgezegd worden. Een koopwoning kan verkocht worden óf één van de erfgenamen kan er gaan wonen. Hij of zij moet de andere erfgenamen dan uitkopen.
- Tot het moment van overlijden moet het inkomen van de overledene met de Belastingdienst worden afgerekend. De betaalde inkomstenbelasting mag in mindering worden gebracht op de aangifte voor de erfbelasting. Binnen acht maanden na het overlijden dient de aangifte voor de erfbelasting te worden ingediend. Goed om op te merken: de Belastingdienst heeft drie jaar de tijd voor het afgeven van de definitieve aanslag. Vaak reserveert men een bedrag voor het betalen van de aanslag, waarbij het kan gebeuren dat er achteraf nog wat verrekend moet worden.
Afhandeling erfenis
Zijn alle hierboven beschreven handelingen verricht? Dan maakt de erfgenaam die de erfenis heeft afgehandeld of de executeur een overzicht waarin staat hoeveel iedere erfgenaam krijgt. Hierbij moet rekening worden gehouden met de verkrijgingen die de erfgenamen al hebben ontvangen. Als alle erfgenamen akkoord gaan met het verdelingsoverzicht, wordt het geld uitbetaald. U kunt dan de bankrekening van de overledene opheffen.
Wel of geen advocaat of mediator?
Voor al het bovenstaande hoeft u niet per se een advocaat of mediator in de arm te nemen. Als u en de andere erfgenamen het niet eens zijn met de verdeling van de erfenis, kunt u een mediator inschakelen. Als onafhankelijke partij zal hij of zij de mogelijke oplossingen bespreken. Met onderling overleg en bemiddeling van de mediator zijn alle erfgenamen doorgaans in staat om bevredigende afspraken te maken over de verdeling.
Bij blijvende onenigheid over de verdeling van de erfenis kunnen de erfgenamen de rechter vragen op welke manier de bezittingen verdeeld moeten worden. In het geval van onroerende zaken wordt een taxateur ingeschakeld om alle bezittingen die van enige waarde zijn te waarderen. Zo wordt discussie over de waardering voorkomen. De rechter beslist uiteindelijk over de manier waarop de bezittingen worden verdeeld. Voor zo’n procedure bij de civiele rechter heeft u wél een advocaat nodig.
Onafhankelijke vereffenaar
Hebben erfgenamen geen tijd of wil niemand de afwikkeling ter hand nemen? Dan kunnen ze ook een onafhankelijke vereffenaar benoemen. Mr. Emmy van Ekelen is gespecialiseerd vereffenaar en kan namens de erfgenamen (op basis van een uurtarief) alle hierboven genoemde werkzaamheden op een onafhankelijke manier uitvoeren. Daarnaast is het mogelijk om Emmy in het testament tot executeur te benoemen. Hoe lang de vereffening duurt, is afhankelijk van verschillende factoren.
Heeft u een geschil met betrekking tot het verdelen van de nalatenschap en zoekt u een ervaren advocaat, nalatenschapsmediator of vereffenaar? Neem dan vrijblijvend contact op met Van Ekelen & Poort in Eindhoven.
