Meemoeder: verschil tussen kind erkennen en adopteren

Van Ekelen & Poort heeft recent twee adoptiezaken afgehandeld waarbij lesbische stellen met een bekende donor kinderen wilden krijgen. Bij dit onderwerp speelt de vraag: wat is het verschil voor de meemoeder tussen het erkennen en het adopteren van een kind? En wat zijn de voordelen en nadelen van beide vormen? We leggen het allemaal uit in dit artikel. 

Regenbooggezinnen

Familierechtadvocaten signaleren het steeds vaker: regenbooggezinnen, waarbij het ouderschap wordt ingevuld door een vrouwen- dan wel mannenstel óf door meer dan twee ouders, van wie er één niet-heteroseksueel is. Denk aan twee homoseksuele mannen en een moeder. Vaak komen de gezinnen tot stand via de stichting Meer dan Gewenst, dat zich onder meer inzet voor LHBT’s door een platform te bieden voor oproepjes van wensouders.

Als er sprake is van twee vrouwelijke partners, dan noemen we de partner van de biologische partner meemoeder of duomoeder. Een meemoeder staat voor de keuze: het kind erkennen of adopteren.

Manieren om moeder te worden

Sinds de invoering van de Wet lesbisch ouderschap in 2014 zijn er vier verschillende manieren om moeder te worden:

1. U baart een kind.
2. U bent getrouwd of heeft een geregistreerd partnerschap met uw vrouwelijke partner.
3. U heeft het kind voor of na de geboorte erkend.
4. U heeft het kind geadopteerd.

In de tweede situatie wordt u automatisch de moeder van het kind als het kind gedurende het huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren. Het is hierbij van belang dat de donor een onbekende donor is afkomstig van een erkende Nederlandse fertiliteitskliniek, zodat de Stichting Donorregistratie een ouderschapsverklaring kan afgeven. De ouderschapsverklaring moet u tijdens de geboorteaangifte van het kind aan de gemeenteambtenaar van de Burgerlijke Stand laten zien. Goed om op te merken in dit verband: u wordt niet automatisch moeder in het geval van een bekende donor.

Moederschap door erkenning

Als het moederschap niet automatisch is ontstaan, kunt u juridisch ouder worden van uw kind door erkenning. Het erkennen van kinderen is ook mogelijk voor kinderen die geboren zijn vóór de wetswijziging op 1 april 2014. De erkenning kan zowel voor of na de geboorte van het kind plaatsvinden bij de Burgerlijke Stand. Erkenning ná de geboorte heeft geen terugwerkende kracht. Het is daarom verstandig om de ongeboren vrucht te erkennen, zodat het kind bij de geboorte direct twee moeders heeft. U heeft voor de erkenning de toestemming nodig van de moeder die het kind heeft gebaard.

Nadelen van erkenning

Erkenning is een eenvoudigere en goedkopere manier om juridisch moeder te worden van uw kind dan de adoptieprocedure. Er kleven echter wel een aantal nadelen aan erkenning:

• Het is onduidelijk of moederschap door erkenning in het buitenland wordt erkend. In landen waarin het juridisch ouderschap van meemoeders niet wettelijk is geregeld, loopt u het risico dat het kind niet wordt erkend door de overheid in kwestie. Dit is relevant als u in het buitenland bent voor vakantie of als u dan wel uw kind later in het buitenland wil wonen.
• Uw kind kan de erkenning ongedaan maken. Het laten vernietigen van de erkenning door de rechtbank is relatief eenvoudig. Het feit dat de meemoeder niet de biologische moeder is kan uw kind gebruiken als grond voor vernietiging.
• Een donor met een nauwe en persoonlijke band met het kind kan bij de rechter om vervangende toestemming vragen. Hierdoor kan hij alsnog de juridische vader worden van het kind, zelfs als de meemoeder het kind heeft erkend. De rechter zal hierbij een belangenafweging maken. Als de donor vervangende toestemming krijgt van de rechter, dan wordt de erkenning van de meemoeder vernietigd en wordt de donor de juridische ouder van het kind. Het is daarom belangrijk om de intentie tussen u en uw partner enerzijds en de donor anderzijds te kunnen aantonen. Het donorcontract is hierbij van wezenlijk belang.
• Bij vervangende toestemming gelden minder strenge eisen voor de donor dan voor de meemoeder. Als de moeder die het kind heeft gebaard geen toestemming wil verlenen voor de erkenning door de meemoeder, dan kan de meemoeder de rechter om vervangende toestemming vragen. De donor die in een nauwe persoonlijke betrekking met het kind staat, kan ook om vervangende toestemming vragen. Het verzoek van de donor wordt in beginsel gehonoreerd, tenzij dit de belangen van de moeder bij een ongestoorde verhouding met het kind schaadt of als de evenwichtige sociaalpsychologische en emotionele ontwikkeling van het kind in het gedrang komt. Het verzoek om vervangende toestemming door de meemoeder wordt alleen gehonoreerd wanneer dit in het belang van het kind is.

Moederschap door adoptie

Bij een adoptie moet een advocaat een verzoek bij de rechtbank indienen. Is er sprake van een onbekende donor en wordt aan alle eisen van adoptie voldaan? Dan doet de rechtbank in beginsel de zaak op de stukken af. Heeft u gebruikgemaakt van een bekende donor? In dat geval kan de rechtbank beslissen dat er een mondelinge behandeling moet plaatsvinden om vast te kunnen stellen dat het kind niets meer van de vader te verwachten heeft. In bijna alle gevallen zal de rechtbank de adoptie uitspreken.

U kunt adoptie tijdens de zwangerschap of na de geboorte van het kind aanvragen. Adoptie wordt echter pas uitgesproken nadat het kind is geboren. Bij het aanvragen van adoptie tijdens de zwangerschap bent u beiden vanaf de geboorte de juridische moeder van uw kind. Als u uw kind pas na de geboorte wilt adopteren, is alleen de moeder die het kind heeft gedragen vanaf de geboorte de juridische moeder van het kind.

Voordelen adoptie

Moederschap door adoptie wordt over het algemeen beter in het buitenland geaccepteerd dan moederschap door erkenning. Bij een adoptieprocedure moet in het geval van een bekende donor bovendien een mondelinge behandeling plaatsvinden. Omdat de donor zich al heeft uitgesproken in de adoptieprocedure kan hij, in tegenstelling tot bij erkenning, later niet alsnog succesvol bezwaar maken en zelf juridisch ouder worden. Tot slot: uw kind kan bij een adoptie alleen vanwege speciale, zwaarwegende gronden de adoptie ongedaan maken, terwijl het kind bij erkenning daar relatief eenvoudig een beroep op kan doen.

Nadelen adoptie

Aan adoptie zijn echter ook nadelen verbonden. Zo moet uw advocaat een verzoek bij de rechtbank indienen. U dient niet alleen de kosten voor de advocaat te betalen, maar ook het griffierecht en – afhankelijk van uw inkomen – een eigen bijdrage. Heeft u een laag inkomen? Dan kunt u een verlaging van het griffierecht krijgen en een tegemoetkoming voor de advocatenkosten.

Nog een nadeel: voor een adoptie moet u naar de rechtbank gaan. De procedure voor adoptie is daardoor langzamer en duurder dan die voor erkenning.

Wisselen tussen adoptie en erkenning

Heeft u uw kind erkend? Dan is het niet meer mogelijk om uw kind daarna te adopteren. Ook na het laten zien van de ouderschapsverklaring bij de gemeente is het niet mogelijk om als meemoeder het kind te adopteren. Het is daarom van belang goed na te denken over uw keuze tussen erkenning, adoptie en een ouderschapsverklaring.

Heeft of wilt u een regenbooggezin en wenst u alle familierechtelijke zaken goed te regelen? Neem dan contact op met de ervaren familierechtadvocaten en mediators van Van Ekelen & Poort in Eindhoven. Wij hebben inmiddels veel regenboogzaken gedaan.