Ouderschap in emotionele zin kan een prachtig avontuur zijn. Ouderschap in juridische zin wordt in de meeste gevallen automatisch verkregen. Maar dat geldt bijvoorbeeld niet (per se) voor meemoeders en voor vaders die geen huwelijk of geregistreerd partnerschap hebben met de moeder. We leggen uit wie er juridisch ouderschap kunnen verkrijgen en in welke gevallen.
Verkrijging van het juridisch ouderschap
Alleen binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap tussen een man en vrouw krijgen beide partners automatisch juridisch ouderschap over het kind. Komt het ouderschap niet automatisch tot stand? Dan kan het in bepaalde situaties worden verkregen door erkenning, adoptie of een ouderschapsverklaring.
Ouderschap voor vaders
Vaders die getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben met de moeder, krijgen het juridisch ouderschap dus automatisch. Maar in andere gevallen moet u als vader actie ondernemen. Bent u de biologische vader en wilt u zich laten erkennen als vader? Dan heeft u daarvoor de medewerking van de moeder nodig. Zelfs als u niet de biologische vader bent, kunt u het kind erkennen – behalve als de biologische vader het kind al eerder heeft erkend.
Wat nu wanneer u de biologische vader bent (of denkt te zijn) en de moeder weigert om mee te werken aan de erkenning? In dat geval kunt u naar de rechter stappen om ‘vervangende toestemming’ voor erkenning aan te vragen. Let op: voor dit proces heeft u een advocaat nodig.
Ouderschap voor meemoeders
Een meemoeder, ook wel ‘duomoeder’ genoemd, is de partner van de biologische moeder. Er zijn drie methoden voor een meemoeder om juridisch ouderschap te verkrijgen:
- Adoptie: een grondige methode. Voordelen zijn onder andere dat adoptie in meer buitenlanden wordt erkend dan erkenning van het kind, dat de donor later niet alsnog juridisch ouder kan worden én dat het moeilijker is voor het kind om op latere leeftijd het ouderschap ongedaan te maken.
- Erkenning: dit is een relatief eenvoudige en kostenefficiënte methode, maar kent zo z’n nadelen. Zo wordt het concept van erkenning niet in ieder buitenland erkend en kan het kind de erkenning relatief gemakkelijk ongedaan maken.
- Ouderschapsverklaring: bent u als meemoeder getrouwd of geregistreerd partner van de biologische moeder en is er sprake van een onbekende zaaddonor, dan kunt u als meemoeder via een ouderschapsverklaring het juridisch ouderschap bevestigen bij de geboorteaangifte van het kind. Dit kan alleen als de moeders met elkaar zijn getrouwd of hun partnerschap hebben laten registreren.
Belangrijk: voordat u een keuze maakt, moet u goed nadenken over de gevolgen hiervan. In de praktijk blijkt dat de rechten van de meemoeder en het kind het beste gewaarborgd zijn bij een adoptie. Goed om te beseffen is dat adoptie niet meer mogelijk is na het bewandelen van de wegen van erkenning of ouderschapsverklaring. Denk dus vooraf goed na over uw keuze. Heeft u hier vragen over? Mr. Emmy van Ekelen heeft veel ervaring met dit soort zaken en kan u hierover informeren.
Bekende versus onbekende donor
Bij een onbekende donor is het verkrijgen van het ouderschap voor een meemoeder eenvoudig: de vruchtbaarheidskliniek geeft u als geregistreerd partner of echtgenote van de biologische moeder dus een verklaring mee, zodat u automatisch juridisch moeder kunt worden zonder erkenning.
Bij een bekende zaaddonor ligt dit anders. Als meemoeder krijgt u in dit geval het ouderlijk gezag door erkenning of adoptie. Maar let op: een bekende donor die kan aantonen dat hij een nauwe en persoonlijke band met het kind heeft, kan de rechter om vervangende toestemming tot erkenning vragen. Zelfs als de meemoeder het kind al heeft erkend. De rechter zal hierbij een belangenafweging maken: wat is het beste voor het kind?
Roze gezinnen en meeroudergezinnen
In Nederland kunnen juridische vraagstukken rondom ouderschap in roze en meeroudergezinnen gecompliceerd zijn. De juridische rechten en plichten rondom het ouderschap zijn niet altijd even eenduidig en begrijpelijk voor de verschillende gezinsleden. Daarom is het altijd verstandig om goed na te denken over de juridische status van ieder gezinslid. Wie worden er bijvoorbeeld de juridische ouders? Het is belangrijk om dit soort aspecten vast te leggen in een ouderschapsplan.
Wellicht overbodig maar toch goed om op te merken in de context van meeroudergezinnen (denk aan een lesbisch koppel en een homoseksueel stel die samen een kind opvoeden): een kind kan op dit moment maximaal twee juridische ouders hebben.
Het belang van professionele hulp
Juridische zaken rondom ouderschap zijn complex. Elk gezin is uniek en de wetgeving is vaak ingewikkeld, vooral voor roze gezinnen. Daarom is het verstandig om een gespecialiseerde familierechtadvocaat of mediator te raadplegen.
Deze professionals kunnen niet alleen helpen bij het juridische proces. Ook leiden ze alle emotionele aspecten in goede banen, focussen ze op het welzijn van het kind én kunnen ze door hun kennis en (communicatieve) vaardigheden toekomstige conflicten voorkomen.
Wilt u hulp van een ervaren familierechtadvocaat of mediator bij het verkrijgen van ouderschap en komt u uit de regio Eindhoven? Neem dan vrijblijvend contact op met Van Ekelen & Poort.
