Het is een uiterst zwaar middel en wordt alleen in uitzonderlijke gevallen toegepast: een gezagsbeëindigende maatregel. Een kind wordt in dat geval dusdanig in zijn of haar ontwikkeling bedreigd dat de ouder in kwestie het ouderlijk gezag over het kind verliest. Wanneer kan deze maatregel worden ingezet? Wat zijn de consequenties? En hoe kunt u als ouder uw gezag weer terugkrijgen?
Gezag en beëindiging
Ouderlijk gezag omvat het recht en de plicht van een ouder om zijn of haar minderjarige kind te verzorgen, op te voeden en belangrijke beslissingen voor het kind te nemen. Het gezag eindigt automatisch als het kind 18 jaar oud wordt.
Een andere manier waarop het gezag kan eindigen, is via de zogeheten gezagsbeëindigende maatregel. In dat geval beslist de rechter dat uw gezag ophoudt in het belang van het kind. Tegenwoordig is er één uniforme maatregel, maar vroeger was er sprake van twee maatregelen:
- Ontheffing uit het gezag als een ouder niet meer in staat was om het kind op te voeden en te verzorgen.
- Ontzetting uit het gezag had meer het karakter van een straf en kon worden opgelegd als ouders zich verwijtbaar misdroegen ten opzichte van het kind, denk aan mishandeling, verwaarlozing of misbruik.
De termen ‘ontheffing’ en ‘ontzetting’ worden nog steeds weleens gebruikt, maar in beide gevallen slaat het nu dus op de gezagsbeëindigende maatregel die is opgenomen in artikel 1:266 van het Burgerlijk Wetboek (BW).
Wat is de gezagsbeëindigende maatregel?
De gezagsbeëindigende maatregel is een verregaande en gelukkig vrij zeldzaam opgelegde maatregel, die alleen wordt toegepast in extreme situaties. Het kind moet in zijn of haar ontwikkeling worden bedreigd, bijvoorbeeld doordat ouders kampen met psychische problemen of een verslaving. Maar ook misbruik, mishandeling of deelname aan criminele activiteiten kunnen gronden zijn voor een rechter om de gezagsbeëindigende maatregel op te leggen.
De gezagsbeëindigende maatregel hangt samen met de uithuisplaatsing en wordt aangevraagd als een kind langdurig uit huis is geplaatst en duidelijk is dat de ouder(s) op termijn niet meer in staat zijn om zelf voor het kind te zorgen. Een gezagsbeëindiging grijpt diep in het familie- en gezinsleven van de ouders en hun kinderen in. Om deze reden moet de maatregel aan de eisen van artikel 8 EVRM voldoen en dus aan de maatstaven die in de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zijn vastgelegd.
De procedure
Gedurende de gerechtelijke procedure wil de rechter ook de mening van de ouders horen. Als het kind 12 jaar of ouder is, vraagt de rechter ook naar zijn of haar mening. Dit noemen we kindgesprek of kindverhoor.
Is de ouder het eens met de opgelegde maatregel, dan spreken we van vrijwillige beëindiging van het gezag. Is dat niet het geval? Dan heet dit gedwongen beëindiging van het ouderlijk gezag. Als ouder kunt u dan in hoger beroep gaan bij het gerechtshof. Daarvoor heeft u altijd een advocaat nodig.
Consequenties gezagsbeëindigende maatregel
Krijgt u als ouder een gezagsbeëindigende maatregel opgelegd? Dit betekent dat u alle rechten en verplichtingen ten aanzien van uw kind verliest. Denk aan het recht om beslissingen te nemen over de opvoeding en verzorging van het kind en het recht om met uw kind om te gaan. U houdt natuurlijk wel het recht op contact met uw kind, maar kunt niet meer zelf beslissen hoe dat wordt vormgegeven.
Eén van de ouders of beide ouders?
Wanneer het gezag van één van de ouders wordt beëindigd, krijgt de andere ouder het eenhoofdige gezag. Wordt u geconfronteerd met de gezagsbeëindigende maatregel? Dan kunt u contact opnemen met een advocaat van Van Ekelen & Poort.
Wordt het gezag van beide ouders beëindigd? In dat geval wordt er een voogd aangesteld voor het kind. Dit kan een familielid zijn of een pleegouder, maar ook een organisatie zoals een jeugdzorginstelling. Uw kind wordt dan dus opgevoed in een pleeggezin of tehuis. De beëindiging van het gezag vindt daardoor vaak tegelijkertijd plaats met een uithuisplaatsing. Voor zover mogelijk zal de voogd u betrekken bij én informeren over uw kind.
Hoe kunt u het gezag terugkrijgen?
Zowel de ouder als de Raad voor de Kinderbescherming kunnen de rechter verzoeken om de ouder weer gezag te geven. Daarvoor gelden twee voorwaarden. Allereerst moet het in het belang van het kind zijn. Daarnaast dient de ouder in staat te zijn om de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding van het kind duurzaam op zich te nemen.
Heeft u problemen met gezag (of omgang) en wilt u de hulp van een ervaren familierechtadvocaat inroepen? Neem dan vrijblijvend contact op met Van Ekelen & Poort in Eindhoven.
